Z historii Kowna

Źródła głoszą, że osada u zbiegu rzek Niemna i Wilii była zamieszkana od najdawniejszych czasów.

Pierwsze wzmianki o Kownie pochodzą z 1361 roku, kiedy powstaje tu gród obronny, chroniący Litwinów przed najazdami Krzyżaków. W 1384 roku Krzyżacy wznieśli warowny zamek mający stanowić bazę wypadową do dalszych najazdów, szczególnie na Wilno i Troki.

W 1398 roku powstało w mieście stowarzyszenie kupców niemieckich. W 1408 roku książę Witold nadał Kownu prawa miejskie, powstał samorząd administracyjny, gospodarczy i sądowy.

Szczególny rozkwit miasta przypadł na drugą połowę XVIII wieku. Projektowanego na sejmie grodzieńskim województwa kowieńskiego nie utworzono z powodu III rozbioru Polski. W jego wyniku miasto przypadło Rosji i włączono je w obręb guberni wileńskiej. W 1812 roku miasto poniosło ogromne straty związane z wyprawą rosyjską Napoleona. Mieszkańcy Kowna aktywnie uczestniczyli w powstaniu listopadowym i styczniowym, co nie pozostało bez wpływu na stosunek władz rosyjskich do grodu nad Niemnem.

Niewątpliwie Kowno miało wpływ na życie i twórczość Adama Mickiewicza, który po ukończeniu Studium nauczycielskiego na Uniwersytecie Wileńskim w 1819 roku był skierowany do Kowna. Pracował tam w szkole powiatowej. Śladem jego pobytu w tym mieście jest tablica pamiątkowa na ścianie domu przy placu ratuszowym. Tu mieszkał.

W 1842 roku Kowno stało się stolicą guberni obejmującej zachodnią Litwę. W 1861 oddano trakt kolejowy Królewiec - Warszawa – Petersburg, jego linia przebiegała przez Kowno. Pod koniec XIX wieku powstało Muzeum Miejskie, teatr i pierwsza biblioteka miejska. Na przełomie XIX i XX wieku w związku ze zbliżającą sięwielkimi krokami wojną, władze rosyjskie zamieniły Kowno w twierdzę, co wpłynęło na zakaz budowy domów wyższych niż trzy piętra. Miasto zachowało więc swój prowincjonalny wygląd.

Niemcy zdobyli Kowno 18 sierpnia 1915 roku i okupowali je aż do 1919 roku. 21 grudnia 1918 roku agenci sowieccy powołali tu republikę radziecką, która nie ciesząc się poparciem Litwinów, ani tym bardziej Niemców, upadła po kilkunastu dniach. W mieście zaczęła rządzić kierowana przez Basanavičiusa Taryba, bo Wilno było pod okupacją sowiecką.W dwudziestoleciu międzywojennym Kowno stało się de facto, choć nigdy de iure, siedzibą władz państwowych. Wtedy właśnie z prowincjonalnego miasteczka Kowno przekształciło się w miasto na skalę regionu. Tu miały swą siedzibę ośrodki naukowe, gospodarcze, bankowe i kulturalne Litwy. Zorganizowano Uniwersytet im. Witolda Wielkiego, konserwatorium oraz Szkołę Sztuki. Powstał teatr dramatyczny, oraz pierwsza na Litwie rozgłośnia radiowa.

W 1940 roku Kowno liczyło 160 tys. mieszkańców. To tutaj, a nie w Wilnie, "sejm ludowy" proklamował samolikwidację państwa i przyłączenie siędo ZSRR.

W czasie okupacji niemieckiej w mieście swą siedzibę miały władze hitlerowskie. W tzw. IX forcie kowieńskim Niemcy urządzili obóz koncentracyjny (KL Kauen), w którym zgładzono około 100 tys. Żydów i Cyganów.

15 maja 1972 student Romas Kalanta dokonał publicznego samospalenia na skwerze przy Alei Wolności, w proteście przeciwko okupacji Litwy przez ZSRR, co stało się powodem dwudniowych krwawych zamieszek w mieście.

W tle większych miast Litwy Kowno jest najbardziej litewskie. Litwini stanowią tu 93% mieszkańców. Dzisiaj to spokojne miasto, majace swoje tradycje kulturowe.