Ratusz

Katedra i ratusz w Wilnie – dwie nietypowe budowle – nie tradycyjne gotyckie lub barokowe, ale właśnie klasycystyczne, podobne jak dwie siostry.

Gdy król Władysław Jagiełło nadał miastu prawo magdeburskie, ratusz wileński stał sięsiedzibą władz miejskich, sercem miasta. Oczywiście początkowo był gotycki, z obronną wieżą, wyposażony w atrybuty władzy miejskiej – pręgierz i szubienicę. Do zespołu ratuszowego należały siedziby straży i wójtów, więzienie oraz wynajmowane sklepiki.

Po pożarze w 1749 roku został zrekonstruowany przez Jana Krzysztofa Glaubitza i Tomasza Russeli. Posiadał wtedy ośmioboczną wieżę z zegarem, dzwonami i wiatrowskazem w kształcie Pogoni. Po pewnym czasie wieża przechyliła się i runęła.

W latach 1781-83 architekt Wawrzyniec Gucewicz wzniósł monumentalną, klasycystyczną budowlę, której kształt oglądamy dzisiaj.

Ratusz posiadał pomieszczenia reprezentacyjne i przeznaczone do bieżącej działalności administracyjnej, także siedziby służb miejskich i cechów rzemieślniczych. W 1810 roku przeznaczono cały budynek na teatr. Właśnie tutaj, w ratuszu wileńskim, w 1854 roku miała miejsce premiera opery Stanisława Moniuszki „Halka“. Autor sam derygował orkiestrą. W 1941 roku urządzono w nim muzeum sztuki; obecnie pełni rolę kulturalno-artystyczną i reprezentacyjną. Zachowała się do dzisiaj piękna Sala Wielka oraz piwnice, niektóre gotyckie. W piwnicach wystawiono skrzynię magistratu oraz inne przedmioty, zwiazane z historią ratusza, i urządzono muzeum.

W ratuszu mieści się również Centrum Informacyji Turystycznej.

Kościół św.Kazimierza

W związku z kononizacją Świętego Kazimierza, przy katedrze wznoszono kaplicę, gdzie w ołtarzu miały spocząć szczątki królewicza. Ale katedra była świątynią królów, a dla umocnienia wiary potrzebna była świątynia dla ludu. Taką stał się kościół pod wezwaniem św. Kazimierza.

Wznoszenie kościoła rozpoczął zakon jezuitów wkrótce po kanonizacji św. Kazimierza, w roku 1604. Budowa postępowała szybko dzięki znacznemu wsparciu finansowemu króla Zygmunta III i możnowładców, a szczególnie hetmana Lwa Sapiegi.

Jak większość świątyń Wilna, przechodził burzliwe i tragiczne dzieje – już w 1610 został częściowo zniszczony przez pożar; następnie padł pastwą płomieni w 1655 i 1794 roku. W 1812 armia francuska zniszczyła wnętrze i urządziła w kościele magazyn zboża, później kościół został zamieniony na sobór prawosławny; w końcu XIX wieku radykalnie przebudowany przez Nikołaja Czagina. W czasie I Wojny Światowej urządzono tu protestancki kościół garnizonowy, a po wojnie zwrócony katolikom. W latach II wojny światowej znacznie ucierpiał. Po wojnie przerobiony na muzeum ateizmu. Zwrócony wiernym i ponownie konsekrowany w 1991.

Pierwowzorem tego rodzaju budowli był kościół Il Gesu w Rzymie. Kościoły jezuickie były wyrazem nowoczesności swojego czasu, kościół Św. Kazimierza jest najwcześniejszym w Wilnie kościołem barokowym.

Klasztor wzniesiono o kilka lat później, była w nim biblioteka i szpital. 
Święty  Andrzej Bobola, zanim został okrutnie zamorowany na Polesiu, przez wiele lat przebywał w zakonie jezuitów w Wilnie.

Dzisiaj kościół jest czynny, msze odprawiane są po litewsku oraz tylko w tym kościele – po rosyjsku.

Cerkiew św.Nikołaja

Ufundowana w roku 1514 przez wielkiego hetmana WKL, księcia Konstantego Ostrogskiego, została wzniesiona w stylu gotyckim. W roku 1609 przekazana unitom. Zniszczona przez pożary, w XVIII wieku odbudowana w stylu rokoka.

Stare ryciny ukazują ją z wysmukłą, rokokową wieżą. W 1827 roku przekazana z powrotem duchowieństwu prawosławnemu. W 1865 roku przebudowana z nakazu Murawiewa w stylu rosyjsko-bizantyjskim. Wtedy też na ścianie cerkwi umieszczono tablicę-panegiryk Murawiewa. Między innymi Murawjow miał zamiar wznieść w Wilnie cerkwie dorównujące cerkwiom w Rosji. Dlatego też za jego rządów prawie wszysktie cerkwie w mieście były przebudowane i powiększone.

W architekturze cerkwi do dziś widoczne są elementy gotyckie, jak sposób budowyścian i inne charakterystyczne dla gotyku szczegóły wewnątrz budowli i na fasadzie.

Cerkiew św.Praskiewy

Według podania wzniesiona w 1345 roku w miejscu świątyni pogańskiego boga Ragutisa. Przekazana unitom w roku 1611. Wkrótce uległa zniszczeniu na skutek zaniedbania, później jeszcze kilka razy ją remontowano, to znów była niszczona, tak znalazła się w XIX w ruinie.

Po Powstaniu Styczniowym w ramach akcji rusyfikacyjnej wzniesiona w obecnej postaci, w stylu neobizantyjskim.

Zaszczytnądla cerwi wizytą była wizyta cara Rosji Piotra I. Być może to, że Piotr I odwiedził tę cerkiew, zrodziło legendę, iż właśnie w tej maleńkiej świątyni Piotr I ochrzcił pradziada Wielkiego poety rosyjskiego Aleksandra Puszkina, Hannibala, po którym poeta odziedziczył tak ciemną karnację.

Barbakan

Po wzniesieniu murów dookoła Wilna powstają też bramy do miasta. Najbardziej umocnioną bramą murów obronnych była brama Subocz (Subačiaus). Do dzisiaj w tym miejscu zachowały się dwa odcinki muru. Nieopodal tej bramy znajduje się barbakan (basteja) - oryginalna baszta murów obronnych, pomieszczenie artyleryjskie oraz korytarz, łączący je z wieżą. W XVII w., podczas wojny z Moskwą, barbakan został zburzony. Mury i rowy barbakanu odkopano w latach 1965-1970, w latach 80-tych odnowiono pomieszczenie artyleryjskie i założono muzeum. Obok, przy ulicy Strazdelio, w latach 1900-1940 mieściła się największa na świecie żydowska drukarnia Rommów.

Ze wzgórza barbakanu otwiera się piękna panorama starówki wileńskiej w tle nowoczesnego Wilna w postaci szklanych wieżowców.